วิถีชีวิตริมฝั่งทะเล

ระยองคือเมืองชายฝั่งที่มีชีวิตผูกพันกับทะเลอย่างแนบแน่น วิถีชีวิตของชาวประมงพื้นบ้าน คือหัวใจสำคัญของชุมชนชายฝั่งอย่างบ้านเพ บ้านปากน้ำระยอง หรือบ้านกระแสบน ผู้คนที่นี่ตื่นแต่เช้าเพื่อลงเรือหาปลา หาหอย และสาหร่าย ท่ามกลางอากาศเค็มปนกลิ่นไอทะเล วิธีการประมงแบบดั้งเดิม เช่น อวนล้อม อวนลาก และซั้งบ้านปลา ยังคงมีให้เห็น เพราะเป็นมรดกจากบรรพบุรุษที่ถ่ายทอดกันมา

ชาวบ้านที่นี่ไม่เพียงทำประมงเพื่อดำรงชีพ แต่ยังผูกพันกับทะเลด้วยความเคารพ เห็นคุณค่าในสิ่งแวดล้อม และรู้จักใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน ป่าชายเลนกลายเป็นแหล่งเรียนรู้ สวนผลไม้กลายเป็นจุดเชื่อมโยงกับนักท่องเที่ยว และตลาดชุมชนกลายเป็นพื้นที่แลกเปลี่ยนระหว่างวิถีเก่ากับผู้มาเยือน

ภูมิปัญญาท้องถิ่น: ความรู้ที่เติบโตจากผืนดิน

ชีวิตในระยองเต็มไปด้วยภูมิปัญญาที่เกิดจากการเรียนรู้กับธรรมชาติ การดำเนินชีวิตแบบพึ่งพาตนเองผ่านความรู้ที่สั่งสม เช่น การทำน้ำปลา กะปิ การถนอมอาหารทะเลแบบโบราณ หรือการแปรรูปผลไม้ เช่น ทุเรียนทอด มังคุดอบแห้ง ซึ่งเป็นสินค้าขึ้นชื่อของจังหวัด

อีกตัวอย่างที่น่าสนใจคือการใช้ผลไม้ท้องถิ่นในเมนูอาหาร เช่น “แกงคั่วทุเรียนอ่อน” หรือ “ยำมังคุด” ซึ่งเกิดจากความคิดสร้างสรรค์และการเข้าใจในรสชาติของวัตถุดิบพื้นถิ่น

ในด้านการจัดการทรัพยากร กลุ่มชาวบ้านหลายแห่งร่วมกันทำกิจกรรมอนุรักษ์ เช่น การปลูกป่าชายเลน การสร้างบ้านปลาจากวัสดุธรรมชาติ หรือการจัดการพื้นที่ประมงแบบชุมชน ซึ่งสะท้อนถึงภูมิปัญญาที่มองไกล และมุ่งสร้างความยั่งยืนให้กับคนรุ่นต่อไป

ประเพณีและความเชื่อ: พลังศรัทธาของชีวิต

ในระยอง ประเพณีและความเชื่อเป็นส่วนสำคัญของการดำเนินชีวิต เพราะสะท้อนถึงจิตวิญญาณของผู้คนที่มีความเคารพต่อธรรมชาติ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ และบรรพบุรุษ

หนึ่งในประเพณีที่โดดเด่นที่สุดคือ ประเพณีทอดผ้าป่ากลางน้ำ ที่จัดขึ้นโดยชาวชุมชนประแส อำเภอแกลง เป็นพิธีที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว มีการลอยเรือผ้าป่าผ่านลำคลองไปยังวัดในชุมชน โดยผู้คนจะร่วมนำของไปทำบุญผ่านเรือ ซึ่งสะท้อนความเชื่อเรื่องบุญกุศลที่ผูกโยงกับสายน้ำและวิถีทะเล

นอกจากนี้ยังมี ประเพณีทำบุญกลางบ้าน ซึ่งจัดในหลายชุมชนของระยอง โดยเฉพาะในอำเภอแกลง เป็นการรวมตัวกันของคนในชุมชนเพื่อทำบุญ ถวายภัตตาหารแด่พระภิกษุ และจัดกิจกรรมบันเทิงพื้นบ้าน เพื่อเสริมสร้างความรักและความสามัคคี

ความเชื่อเกี่ยวกับผีบ้านผีเรือน สิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำหมู่บ้าน การตั้งศาลแม่โพสพ หรือการบูชาทะเล ก็ยังมีบทบาทในบางชุมชน เช่น การเซ่นไหว้ก่อนออกเรือประมง เพื่อขอพรให้ปลอดภัยและจับปลามาก ความเชื่อเหล่านี้อาจไม่ได้อยู่ในรูปแบบพิธีกรรมใหญ่โต แต่อยู่ในความเคารพที่ถ่ายทอดผ่านชีวิตประจำวัน

อาหารพื้นบ้าน: รสชาติของท้องถิ่น

ไม่มีอะไรสะท้อน “ชีวิต” ได้ดีเท่าอาหาร อาหารพื้นบ้านของระยองไม่ได้เป็นแค่เรื่องของรสชาติ แต่คือเรื่องราวของภูมิปัญญา ทรัพยากรท้องถิ่น และความสัมพันธ์ของผู้คนในชุมชน

น้ำพริกกะปิ ที่ตำกับพริกสวน มะนาวสวน ปลาทูทอดและผักต้ม เป็นเมนูธรรมดาที่สะท้อนวิถีชุมชนริมทะเลได้อย่างชัดเจน หรือ “ต้มไก่ระกำ” ที่ใช้ผลไม้พื้นเมืองสร้างรสชาติเปรี้ยวอย่างเป็นธรรมชาติ

ยำมังคุด เป็นเมนูที่คนต่างจังหวัดอาจไม่คุ้นเคย แต่กลับเป็นเมนูพื้นถิ่นที่สื่อถึงความคิดสร้างสรรค์ในการใช้ผลไม้เมืองร้อนมาทำเป็นกับข้าวรสแซ่บ หรือ “แกงคั่วทุเรียนอ่อน” ที่ผสมผสานระหว่างรสเข้มของพริกแกงกับกลิ่นหอมของทุเรียนแบบไม่เหมือนใคร

ขนมหวานพื้นบ้านอย่าง “ขนมไข่ปลา” “ข้าวเหนียวแก้ว” หรือ “บัวลอยทุเรียน” ก็เป็นผลผลิตของความรักในรสชาติดั้งเดิม ผสานกับความชำนาญของชาวบ้านในการสร้างสรรค์เมนูที่น่าจดจำ

ชีวิตที่เคลื่อนไปอย่างไม่หลุดราก

แม้โลกจะหมุนเร็ว วิถีของชุมชนในระยองยังคงเดินหน้าด้วยจังหวะที่เป็นของตนเอง ชาวบ้านจำนวนไม่น้อยยังคงรักษารูปแบบชีวิตแบบดั้งเดิม ไม่ว่าจะเป็นอาชีพประมง ทำสวนผลไม้ ทอผ้า ทำขนม หรือปลูกผักริมคลอง ทุกกิจกรรมล้วนเป็นส่วนหนึ่งของ “ชีวิต” ที่มีความหมาย

ขณะเดียวกัน คนรุ่นใหม่ในระยองก็เริ่มเข้ามาสานต่อภูมิปัญญาเหล่านี้ ผ่านการสร้างกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม การเปิดบ้านเป็นโฮมสเตย์ การจัดตลาดพื้นถิ่น การพัฒนาอาหารท้องถิ่นให้เข้ากับยุคสมัย โดยไม่ละทิ้งรากเหง้า

เพราะสำหรับระยอง “ชีวิต” ไม่ใช่แค่เรื่องของวันพรุ่งนี้ แต่คือการรักษาวันวานให้อยู่ในวันนี้อย่างสง่างาม