ไอ้เป๋ในจังหวัดระยอง เป็นการละเล่นพื้นบ้านที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวและถือเป็นส่วนหนึ่งของมรดกทางวัฒนธรรมท้องถิ่น การแสดงนี้มีลักษณะคล้ายกับเพลงฉ่อยของภาคกลาง แต่มีทำนองและสำเนียงเฉพาะของระยอง ผู้แสดงแบ่งเป็นสองฝ่าย คือฝ่ายหญิงและฝ่ายชาย ร้องเกี้ยวพาราสีกัน โดยมีลูกคู่ช่วยสร้างจังหวะด้วยการตบมือแทนเครื่องดนตรี

การแสดงไอ้เป๋มักจัดขึ้นในลานวัดหรือลานกลางหมู่บ้าน โดยเฉพาะในช่วงเทศกาล งานบุญ หรือโอกาสพิเศษต่าง ๆ ผู้แสดงสวมชุดพื้นเมืองแบบไทยโบราณ บทแสดงประกอบด้วยบทไหว้ครู บทชมโฉม และบทชวนหนี เนื้อหาการร้องมีทั้งเรื่องทางโลก ทางธรรม และเรื่องชิงรักหักสวาท โดยมักใช้ถ้อยคำสองแง่สองง่ามเพื่อความสนุกสนานและสร้างสีสัน

ไอ้เป๋ระยองมีเอกลักษณ์ที่แตกต่างจากเพลงฉ่อยภาคกลาง ตรงสำเนียงการร้องและจังหวะ ลูกคู่ในระยองมีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนพ่อเพลง–แม่เพลง ช่วยเพิ่มความมีชีวิตชีวาและความสนุกสนานให้กับผู้ชม การฝึกซ้อมและการเตรียมการแสดงไอ้เป๋ถือเป็นส่วนสำคัญของชุมชน เพราะผู้เล่นต้องเรียนรู้ทั้งกลอน การแสดงท่าทาง และการโต้ตอบสดกับผู้เล่นฝ่ายตรงข้าม ซึ่งสะท้อนถึงไหวพริบและความสามารถด้านศิลปะการแสดงของคนในท้องถิ่น ไอ้เป๋ระยองเคยเป็นที่นิยมมากในหมู่บ้านและชุมชน ผู้เฒ่าผู้แก่มักเล่าเรื่องความสนุกสนานและความกล้าหาญของพ่อเพลงแม่เพลงในอดีต ทำให้เด็ก ๆ และคนรุ่นใหม่เรียนรู้การแสดงผ่านการชมและการมีส่วนร่วม

แม้ในปัจจุบันการแสดงไอ้เป๋จะลดลงเนื่องจากวิถีชีวิตเปลี่ยนแปลง แต่ยังถือเป็นส่วนสำคัญของภูมิปัญญาท้องถิ่น การสืบสานและอนุรักษ์การแสดงนี้จึงมีความสำคัญ เพื่อให้คนรุ่นหลังได้เรียนรู้และเข้าใจคุณค่าของศิลปะพื้นบ้านระยอง

นอกจากไอ้เป๋แล้ว เพลงฉ่อยของภาคกลางก็มีความคล้ายคลึงในด้านการร้องโต้ตอบระหว่างฝ่ายชายและฝ่ายหญิง แต่เน้นไปที่รูปแบบและทำนองของภาคกลาง การแสดงใช้การตบมือเป็นจังหวะและลูกคู่ร้องรับคำติดปาก เช่น “เอ่ชา เอ๊ชา ชา ชาชาชา หนอยแม่เอย”

แม้เพลงฉ่อยภาคกลางจะมีบทบาทเป็นแรงบันดาลใจให้ไอ้เป๋ในระยอง แต่การปรับสำเนียง ท่าทาง และเนื้อหาในแต่ละชุมชนทำให้ไอ้เป๋ระยองมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ไม่เหมือนใคร การแสดงไอ้เป๋ในระยองไม่เพียงแต่เป็นความบันเทิง แต่ยังเป็นสื่อกลางในการสร้างความสัมพันธ์และความสามัคคีของชุมชน สมาชิกทุกคนมีส่วนร่วม ทั้งผู้เล่น ผู้ชม และลูกคู่

การสืบสานและอนุรักษ์ไอ้เป๋ระยองเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้มรดกทางวัฒนธรรมนี้ยังคงอยู่ สะท้อนภูมิปัญญาและเอกลักษณ์ของชุมชนระยอง และให้คนรุ่นหลังได้เรียนรู้ภาคภูมิใจในศิลปะพื้นบ้านของตน